Kunst op drift

In deze tentoonstelling worden boeiende, spannende en soms tragische verhalen verteld, verborgen achter bijna twintig geselecteerde kunstwerken. Deze presentatie is gebaseerd op onderzoek naar een specifiek deel van de oude kunstcollectie van Bonnefanten: de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie. Het Bonnefanten heeft deze collectie in langdurig bruikleen van de Nederlandse staat. De NK-collectie bestaat uit kunstwerken die na de Tweede Wereldoorlog aan Nederland zijn teruggegeven. Deze werken waren in Nederland geroofd, verkocht of onder druk verkocht door of in opdracht van nazi-prominenten.

Verborgen verhalen

De getoonde werken hebben naast hun kunsthistorische waarde nog veel meer te vertellen over roof, vrijwillige verkoop of verkoop onder dwang tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze verborgen verhalen kunnen alleen door grondig herkomstonderzoek worden onthuld. Ze gaan over de vooroorlogse eigenaren, zoals de Nederlandse kunstverzamelaars Lanz en Goudstikker en de Weense familie Rothschild, de kunsthandel tijdens WOll en het verblijf van de werken in Nazi-Duitsland door de verzameldrift van onder andere Hitler en Göring. Na de oorlog volgt vaak een decennialange zoektocht naar de rechtmatige eigenaren, wat soms leidt tot teruggave (restitutie), maar ook vaak juridische strijd met zich meebrengt.

Actueel thema

Het achterhalen of een kunstwerk gestolen is of onder dwang verkocht, is in Nederland nog nooit zo actueel geweest. Nederlandse musea en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) doen de afgelopen jaren steeds intensiever onderzoek naar hun collecties. In de presentatie "Kunst op drift" wordt het verhaal van dit restitutieproces verteld in drie periodes: 1900-1945, 1945-1997 en 1997-heden.

Vanaf het moment dat de geallieerden de stukken vanuit Duitsland terugsturen naar Nederland, probeert de staat ze via een restitutietraject bij de rechtmatige eigenaren te krijgen. Werken die na de bevrijding niet zijn geclaimd, worden door de staat geveild of apart gezet voor musea en andere publiekelijke gebouwen. Deze collectie wordt Nederlands Kunstbezit ofwel de NK-collectie genoemd. Bonnefanten heeft 132 werken uit de NK-collectie in langdurige bruikleen.

Sinds 2022 is er een nieuwe impuls gegeven aan het herkomstonderzoek naar de NK-collectie. Ook de periode 1933-1940 wordt nu meegenomen en onderzoekers van de RCE gaan opnieuw actief op zoek naar de rechtmatige eigenaren. Bonnefanten is ook verantwoordelijk voor herkomstonderzoek naar de eigen collectie. Voor nieuwe aanwinsten waarvan de herkomst tussen 1930 en 1950 onbekend is, wordt een herkomstonderzoeksprotocol uitgevoerd waarbij verschillende databanken worden geraadpleegd. De meeste van deze databases zijn publiekelijk toegankelijk. "Kunst op drift" is daarmee ook een uitnodiging aan iedereen die herkomstonderzoek naar zijn of haar kunstobjecten wil doen.