Sint Martinus kerk

Geschiedenis

De voorganger van de Sint-Martinuskerk behoorde in de Middeleeuwen al tot de vier parochiekerken van Maastricht. Deze gotische kerk was waarschijnlijk niet de eerste kerk op deze plek, want in een 13e-eeuwse oorkonde wordt vermeld dat de kerk al in de 9e-eeuw werd geschonken aan het kapittel van de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Ook werd bij de sloop van de gotische kerk een fragment van een Romeins beeld van Mercurius gevonden, wat zou kunnen wijzen op een zeer oude sacrale functie van deze plaats.

Van de oude Sint-Maartenskerk zijn nog enkele tekeningen bewaard. Waarschijnlijk werd de tamelijk eenvoudige, driebeukige kerk aan het eind van de 15e eeuw gebouwd. De kerktoren lag aan de kant van de Maas en maakte door de verschillende geledingen en profileringen een rijkere indruk. In de zuidelijke zijbeuk bevond zich een fraai gebeeldhouwd ingangsportaal in Renaissance-stijl. De kerk werd in 1855, ondanks felle protesten van onder anderen Victor de Stuers, gesloopt.

Na de sloop van de middeleeuwse kerk, werd gedurende de jaren 1857-58 de huidige kerk van rode baksteen gebouwd naar een ontwerp van de architect Pierre Cuypers. De naast de kerk gelegen Wycker Kruittoren werd in 1868 gesloopt, naar verluidt omdat de pastoor het vervallen gebouw niet bij de nieuwe kerk vond passen. Door de jaren heen hebben er diverse restauraties plaatsgevonden. In 1923 werden aan de koorzijde een sacristie en pastoraat toegevoegd, beide ontworpen door Alphons Boosten.

Beschrijving kerk en interieur.

De kerk, een driebeukige neogotische kruisbasiliek, heeft aan de Franse gotiek ontleende vormen. De kerktoren (70 m) heeft haakse steunberen en een ingesnoerde naaldspits. De kerk heeft een tweedelige wandopbouw, slanke pijlers met kolonnetten en kruisribgewelven. Het beeldhouwwerk in het hoofdportaal is van Wim Visser (1946).

De eveneens door Cuypers ontworpen neogotische beschildering van het interieur is nog deels intact, hoewel een deel ervan in 1958 onder de witkwast verdween. Delen van de inventaris, zoals hoofdaltaar, biechtstoelen, communiebank en koorbanken dateren uit 1866-67 en zijn afkomstig van het atelier Cuypers-Stoltzenberg. De gebrandschilderde ramen zijn deels 19e-eeuws, deels modern (onder anderen Hans Truijen).

Tot het interieur van de kerk behoren verder een geelkoperen doopvont uit 1482 van Johannes van Venlo met een deksel uit 1717, een Christus-corpus van notenhout uit begin 14e eeuw (de zgn. "Zwarte Christus") en een kroonluchter uit de 18e eeuw. Eveneens uit de oude kerk afkomstig is een grafsteen uit 1509. Verder zijn er rondom de kerk diverse grafzerken en grafkruisen te vinden.

Orgel

De Sint-Martinuskerk beschikt over 3-manuaals orgel dat in 1878 gebouwd werd door de Maastrichtse orgelbouwer Pereboom & Leijser. Het orgel staat onder organisten bekend om zijn zware aanslag